Koeien domineren Nederlandse mestproductie: uitdagingen voor boeren en milieu

In 2023 produceerde het Nederlandse rundvee maar liefst 83% van alle mest in de veehouderij, terwijl varkens slechts 11% voor hun rekening namen. Deze cijfers blijven nagenoeg gelijk aan 2022, maar onthullen een groeiend probleem: 86% van de melkveebedrijven kampt nu met een mestoverschot, een stijging van 12% in één jaar. Deze toename wordt veroorzaakt door strengere milieunormen, waaronder aangescherpte stikstoflimieten en derogatiebeperkingen. Ondanks stabiele productiecijfers staan boeren voor grote uitdagingen om aan de nieuwe regelgeving te voldoen, wat de spanning tussen landbouw en milieubeheer verder op scherp zet.

Historische achtergrond van mestproductie
Sinds de jaren ‘70 is de mestproductie in Nederland onderhevig aan strikte reguleringen. In 1986 was de mestproductie 39% hoger dan in 1970, maar diverse wettelijke maatregelen, zoals de Beschikking Superheffing in 1984, hebben geleid tot een aanzienlijke afname. Door deze maatregelen is de mestproductie van rundvee met een kwart gedaald ten opzichte van het piekniveau in 1986.

Huidige mestproductie en verdeling
In 2023 bleef de totale mestproductie vrijwel gelijk aan die van 2022. Rundvee was verantwoordelijk voor 83% van de mestproductie, terwijl varkens en pluimvee respectievelijk 11% en 5% bijdroegen. Deze verdeling toont aan dat rundvee de grootste producent blijft, wat belangrijke implicaties heeft voor de landbouwsector en milieubeleid.

Uitdagingen door nieuwe regelgeving
De toename in het aantal melkveebedrijven met een mestoverschot wordt grotendeels veroorzaakt door aangescherpte stikstoflimieten. In 2023 werden de gebruiksnormen voor stikstof verlaagd van 250 naar 240 kg per hectare, en op zand- en lössgronden naar 220 kg per hectare. Deze veranderingen hebben geleid tot een stijging van 12 procentpunt in het aantal bedrijven met een mestoverschot.

Milieueffecten en toekomstige uitdagingen
Overmatig gebruik van mest leidt tot negatieve milieueffecten zoals bodem- en waterverontreiniging. De Europese Nitraatrichtlijn van 1991 en de Meststoffenwet proberen deze effecten te beperken door strikte gebruiksnormen en voorschriften voor mesttoepassing. De recente aanscherpingen in stikstoflimieten zijn onderdeel van deze bredere milieubeschermingsmaatregelen.

Beleidsaanpassingen en toekomstige richtingen
De Raad van State heeft op 19 augustus 2024 advies uitgebracht over de wijziging van de Meststoffenwet. Het wetsvoorstel beoogt verdere verlaging van nationale en sectorale mestplafonds en introduceert afromingsmaatregelen voor varkens- en pluimveerechten. Deze maatregelen moeten zorgen voor een duurzame balans tussen landbouwproductie en milieubehoud, maar de effectiviteit ervan wordt door sommige experts betwijfeld.