Elke 25 jaar halveert het aantal boerenbedrijven in Nederland. Tot voorkort bleven de dieraantallen redelijk op peil, doordat een stoppende boer vaak werd overgenomen door ‘de buurman’. Het model van schaalvergroting loopt echter rap tegen zijn grenzen aan, waarmee agrarische toeleveranciers en afnemers gedwongen worden om te anticiperen op krimp.
Veevoerbedrijven, melkverwerkers en ook slachterijen hebben in de afgelopen decennia indrukwekkende productieapparaten opgetuigd waar kosten nog moeite voor werden gespaard. Het roestvrijstaal in de fabrieken is gebaseerd op de huidige omvang van de agrarische sector en op dit punt wringt de schoen: de dieraantallen staan namelijk onder druk. Vooral de veehouderijsectoren zitten in hun maag met het slepende stikstofdossier dat linksom of rechtsom leidt tot een krimp van de veestapel. En los van het stikstofbeleid is het nog maar de vraag of er voldoende opvolgers zijn om de vergrijzing in de sector op te vangen.
Vergrijzing
Volgens een onderzoek van Agridirect was de gemiddelde boer eind 2022 in Nederland 58 jaar. In principe boer je dan nog zo’n 10 jaar door om vervolgens de laarzen aan de wilgen te hangen, of de boel over te dragen. Die overname is lang niet vanzelfsprekend. Melkveebedrijven hebben op papier nog de meeste opvolgers voorhanden, maar ook dan gaat het om slechts 61 procent. De verwerkende zuivelindustrie en toeleverende voerbedrijven zien de bui al hangen en proberen met man en macht de blijvende boer aan zich te binden, om te voorkomen dat het werk opdroogt. Ook oriënteren ze zich steeds vaker op het buitenland.
De tijden dat melkverwerkers een ledenstop hanteerden, ligt alweer even achter ons. Sterker nog, de jacht op de boer is de afgelopen jaren in alle hevigheid losgebarsten. Bij vrijwel iedere melkverwerker in Nederland staat de deur voor nieuwe leden of leveranciers wagenwijd open. Van Farmel tot FrieslandCampina en alle smaken daar omheen. Ook een Duitse partij collecteert sinds kort melk in ons land, terwijl Nederlandse verwerkers zich op hun beurt op Duitsland en België oriënteren. In stadstaat Nederland is het blijvende melkveebedrijf een gewild object geworden.
Driehoek Londen, Parijs en Berlijn
Of het in ons land ook goed boeren blijft, is natuurlijk een tweede. De steeds strengere wet- en regelgeving zijn een punt van zorg, net als de hoge prijzen voor landbouwgrond. Zeker voor de niet grondgebonden melkveehouders is dit sta-in-de-weg. Het buitenland blijft daardoor lonken, al moet je je wel afvragen of het gras daar ook daadwerkelijk groener is. Vaak wordt naar Canada gekeken als het Walhalla voor melkveehouders. Met een bijna oneindig landbouwareaal is het ongetwijfeld goed boeren, maar dit voordeel heeft ook een groot nadeel in zich. Je zit namelijk ver bij de afzetmarkt vandaan. Dit in tegenstelling tot Nederland; dat zich midden in de welvarende driehoek van Londen, Parijs en Berlijn bevindt, waar zuivel verankerd zit in de eetcultuur. Met andere woorden: de consument zit om de hoek.
Bij de economische wetten van vraag en aanbod bepaalt de mate van schaarste de prijs. Die laten zich ook gelden op de zuivelmarkt. In 2022 steeg de melkprijs onverwacht door tot boven €60 per 100 kilo, terwijl €50 al als niet haalbaar werd geacht. Schaarste bleek het toverwoord. Ondertussen wordt €40 als een teleurstellend niveau gezien, mede ook doordat de kosteninflatie zich laat gelden. Verwerkers kunnen zich een matige melkprijs niet meer permitteren, want dit leidt onherroepelijk tot een uitstroom van leveranciers. Andersom geldt dit principe bij voerbedrijven waar de marges onder druk staan om klantenverlies tegen te gaan. Niet zozeer een individuele boer, maar met name de verwerkende en toeleverende industrie is kwetsbaar bij een krimpende veestapel. Dit maakt de blijvende boer tot een gewilde troefkaart die erfbetreders maar wat graag in de pocket hebben om het spel te kunnen blijven spelen.
Meer weten? Luister mee en kom naar de podcast van Boerenbusiness over Nederland Zuivelland in 2035 tijdens RMV Hardenberg op dinsdag 24 oktober om 17.00 uur in de Klepperzaal en tijdens RMV Gorinchem op dinsdag 28 november om 17.00 uur op het foodcourt op Next Level.
